بررسی مقایسه ای طنزهای سیاسی-ادبی دهخدا و سید اشرف الدین گیلانی

طنز یکی از انواع فرعی و روبنایی ادبیات است که اساس آن بر ناسازگاری و ناهماهنگی با نظام و قراردادهای ذهنی مخاطب بنا شده است و در آن با شیوه ای مضحک و مبالغه آمیز، زشتی ها و نابسامانی های جنبه های مختلف زندگی به نمایش در می آید. از پیشگامان طنزپردازی در ادبیات مشروطه، می توان به علی اکبر دهخدا و سید اشرف الدین گیلانی اشاره نمود که با بهره گیری از سرچشمه های مشترک سیاسی، اجتماعی و ادبی و گزینش عرصه ی مطبوعاتی، به خلق آثار طنزآمیزخود پرداخته اند. موضوع این پایان نامه، بررسی مقایسه ای طنزهای سیاسی- ادبی دهخدا و سید اشرف می باشد. بدین ترتیب، این پژوهش در سه محور ترفندهای طنزآفرینی، ویژگی های ادبی و درون مایه ی سیاسی، به مقایسه ی آثار طنزآمیز آنان پرداخته است. البته ضرورت ایجاب نمود که مضامین اجتماعی و مذهبی طنزهایشان نیز، جهت تبیین هرچه بهتر موضوع، درحد ضرورت، مورد بررسی مقایسه ای قرارگیرد. در زمینه ی شگردهای طنزآفرینی، با وجود تکنیک های طنزنویسی مشترک در میان آثارشان، تفاوت هایی نیز میان شیوه ی بهره گیری آنان، از این روش ها وجود دارد که برخی از این تفاوت ها، حاصل نوگرایی آنان در خلق شگردهای جدید طنز نویسی می باشد. در زمینه ی ویژگی های ادبی نیز، هر دو از قالب های نوین ادبی و آبشخور زبان عامه، جهت خلق آثار طنز آمیز خود، بهره برده اند، با این تفاوت که انسجام و پختگی زبان و همچنین نوجویی های ادبی، در آثار دهخدا نمود بیشتری یافته است. از دیدگاه درون مایه نیز، نیش طنز دهخدا، گزنده تر می باشد و وی با درک گسترده تر و صراحت بیان بیشتر، معایب و مفاسد روزگارخویش را مورد انتقاد قرارداده است.